Kolejny istotny cel to ochrona lasów – zwłaszcza tych stanowiących naturalne fragmenty rodzimej przyrody (tu często pojawiają się Obszary Natura 2000). Następne cele to ochrona gleb oraz wód, a dopiero na samym końcu możemy mówić o produkcji drewna. Jeśli lasy pozostają trwałe, zapewniona zostaje ochronna najcenniejszych obszarów przyrodniczych, jak również gleb oraz wód, wtedy lasy mogą zapewnić produkcję jednego z najcenniejszych surowców jakim jest drewno.

Czasami prace gospodarcze kojarzą się tylko z wycinką drzew, być może dlatego, że wycięcie drzew powoduje duże zmiany w przestrzeni w której się znajdujemy. Brak nawet pojedynczego drzewa zaburza nasz ład przestrzenny, dotychczas znany widok staje się inny, wręcz obcy.

Jednak trzeba pamiętać, że na leśne prace gospodarcze składa się również gospodarka nasienna polegająca na tworzeniu baz nasiennych, pozyskiwaniu szyszek, owoców i nasion,  tworzeniu rezerw nasiennych. Prace gospodarcze to również produkcja nowego pokolenia lasu czyli szkółkarstwo, odnowienia, zalesienia, ale też poprawki, uzupełnienia i dolesienia. Gospodarka to też pielęgnacja lasu, rębnie oraz przebudowa drzewostanów. Czyli nie tylko wycinka, ale również sadzenie i pielęgnacja nowego pokolenia lasu.

Czy las rośnie sam?

W Polsce najcenniejsze przyrodniczo, naukowo, społecznie, kulturowo i edukacyjnie obszary objęte się ochroną prawną. W Parku Narodowym jak i w rezerwacie może być wyznaczona strefa ochrony ścisłej – czyli takiej gdzie człowiek w żaden świadomy sposób nie ingeruje w naturalne procesy przyrodnicze – tu las rośnie sam. W strefie ochrony czynnej dopuszcza się wykonywanie zabiegów ochronny (może to być wycięcie drzewa zacieniające stanowisko cennej rośliny, usunięcie krzewów zarastających łąkę itp.). W strefie ochrony krajobrazowej dopuszcza się użytkowanie gospodarcze terenu z uwzględnieniem przedmiotu ochrony.

Zatem las rośnie sam na obszarach objętych ochroną ścisłą. A co z resztą lasów czy to plantacje? Nie. Celem zakładania upraw plantacyjnych jest uzyskanie dużych ilości drewna w krótkim czasie. Zakłada się je przy wykorzystaniu szybko rosnących gatunków drzew, którym zapewnienia się optymalne warunki wzrostu – odpowiednie siedlisko, optymalną przestrzeń życiową, intensywnie uprawia się glebę oraz nawozi. Plantacja drzew szybkorosnących jest obiektem jednofunkcyjnym nastawionym na produkcję drewna.

Las tak jak wcześniej wspomniano musi być trwały i jednocześnie pełni funkcje ochronne, społeczne i gospodarcze – jest wielofunkcyjny. Żeby spełniał te warunki potrzebni są leśnicy.

Zjeść ciastko i mieć ciastko

Zapewnienie tej wielofunkcyjności jest niezwykle trudne i często wymaga kompromisu. Na przykład: istnieje konieczność pozyskania drewna, ale chcemy ochronić gniazdujące ptaki - kompromis –tam gdzie to możliwe staramy się pozyskiwać drewno w okresie zimowym, kiedy ptasie gniazda są bezpieczne, ale prowadzenie prac w tym czasie może być trudniejsze ze względu na warunki pogodowe (okiść, bardzo niskie temperatury, trudności z wywozem drewna w trakcie roztopów). Podobnie wygląda to przy łączeniu funkcji społecznych i gospodarczych. Bardzo często atrakcyjna ścieżka turystyczna prowadzi przez las gospodarczy, w którym prowadzi się wszystkie prace leśne.

Turystom czasem trudno pogodzić się z tym, że ich ulubione miejsce podlega zmianom w wyniku działania prac leśnych. Jednocześnie jesteśmy coraz bardziej świadomymi konsumentami i staramy się coraz częściej dokonywać wyborów ekologicznych, przyjaznych dla naszego środowiska – drewno zamiast plastiku. Musimy pogodzić się z tym trudnym kompromisem – jeśli chcemy żyć ekologicznie, musimy wycinać drzewa.

Dlaczego wycięli?

Sadzenie drzew raczej nie budzi kontrowersji, ale prace pielęgnacyjne i rębnie już tak – szczególnie kiedy prowadzone są w miejscach popularnych turystycznie. Charakter wykonywanych zabiegów pielęgnacyjnych, zależy od okresu życia drzewostanu. Sadząc i pielęgnując młode drzewa leśnicy nieustannie mają na uwadze jak ten drzewostan będzie wyglądał w przyszłości.

Celem pielęgnowania lasu jest między innymi:

-regulowanie zagęszczenia i odpowiedniego rozmieszczenia drzew w drzewostanie w sposób sprzyjający powstawaniu niezbędnej przestrzeni życiowej dla dalszego rozwoju drzew;

-kształtowaniu klimatu wnętrza lasu tak, by zwiększać różnorodność biologiczną w dolnych warstwach lasu;

-regulowanie składu gatunkowego;

-wyprzedzanie procesu naturalnego wydzielania się drzew z drzewostanu – tak, by wykorzystać część drewna zanim rozpoczną się naturalne procesy gnilne i polepszyć warunki tych drzew które zostają; -polepszanie stanu sanitarnego i biologicznej odporności lasu.

W ostatnich latach wszyscy doświadczamy zmian klimatycznych. Upalne lata, brak opadów zarówno zimą jak i latem sprawiła, że poziom wód gruntowych zaczął opadać – te zmiany są wyraźnie widoczne również w drzewostanie. Dotknięte suszą lasy są mniej odporne na gradacje szkodników owadzich, czyli na ich masowe pojawy oraz na choroby grzybowe. Jeśli leśnicy nie zareagują odpowiednio szybko – wycinając zasiedlone przez owady lub grzyby drzewa, w krótkim czasie może nie być ani drzew wśród których można spacerować, ani nie będzie można wykorzystać uszkodzonego drewna np. do zrobienia mebli lub budowy dachu.

Skąd wiadomo ile można wyciąć?     

O tym ile drzew można wyciąć zarówno w trakcie pielęgnacji jak i rębni decyduje plan urządzania lasu. Planowanie poprzedza dokładna inwentaryzacja i ocena stanu lasu. Zarówno zbyt mała intensywność jak i zbyt duża intensywność cięć nie jest korzystna dla drzewostanu. Leśnicy nie mogą dowolnie w danym roku decydować o ilości wyciętych drzew, ponieważ takie działania zagrażałyby trwałości drzewostanów.

Pozyskanie w Lasach Państwowych wynosi średnio do 56% drewna, które przyrasta w lesie. Cała reszta zwiększa tzw. zapas na pniu. Dlatego nasze zasoby drewna rosną z roku na rok i są już dwukrotnie większe niż pół wieku temu. Wynoszą 2,5 mld m³, w tym w Lasach Państwowych – ponad 1,95 mld m³, co czyni je piątymi co do wielkości w Europie.

Kiedy wykonuje się pielęgnację, a kiedy rębnię? To jaki rodzaj pielęgnacji się wykonuje zależy od siedliskowego typu lasu oraz wieku. Zaczynamy od pielęgnacji upraw czyli najmłodszego pokolenia lasu, a następnie wykonuje się pielęgnacje młodników. Kiedy drzewostan ma 20-40 lat wykonuje się trzebieże wczesne, powyżej 40 lat trzebieże późne. Kiedy drzewostan osiągnie swoją dojrzałość można wykonać rębnie. Między innymi zależy to od siedliska, stanu zdrowotnego i gatunku drzewa (np. wiek rębności dla sosny to około 90-100 lat, brzoza - około 80 lat, a olsza szara  - 40 lat). Niezależnie od cyklicznego wykonywania cięć pielęgnacyjnych w  poszczególnych drzewostanach wykonuje się w nich w miarę potrzeby cięcia sanitarne.

Niekiedy można odnieść wrażenie, że leśnicy wycinają zbyt dużo drzew. Częściowo wiąże się to z przeciętnym wiekiem drzewostanów, który wynosi 60 lat. Jest to czas kiedy (w zależności od gatunku i siedliska) wykonuje się wspomniane wcześniej trzebieże późne oraz rębnie. Prace dużych maszyn leśnych, zmiana otoczenia, zamiany klimatu, problemy związane z ekologią wywołują w nas lęk o przyszłość naszych lasów. Jednak od czasu II wojny światowej lasów wciąż przybywa. W 1945 roku lesistość kraju wynosiła 21%, a obecnie to niemal 30%. Leśnicy w ścisłej współpracy z naukowcami dostosowują plany działania na kolejne dziesięciolecia tak, by zapewnić lasom trwałość, a ludziom możliwość korzystania z niego.

Po szczegółowe wyjaśnienia, dlaczego na danym obszarze prowadzone są prace leśne, zapraszamy do kontaktu z Nadleśnictwem Czerniejewo pod adresem czerniejewo@poznan.lasy.gov.pl lub pod nr telefonu +48 61 4273041.